Bewustwording: waarom hebben we de neiging elkaar te overtuigen?

Mensen overtuigen elkaar graag van hun eigen gelijk, maar waarom doen we dat? Dit is een hele interessante. Er zijn verschillende redenen, maar veel van deze redenen hebben te maken met psychologische, sociale en culturele factoren. In dit artikel beschrijf ik een aantal mogelijke redenen waarom mensen de neiging hebben om anderen van hun gelijk te overtuigen. Misschien herken jij jezelf wel in een van deze redenen...

1. Bevestiging van eigen overtuigingen

Ooit gehoord van het bevestigingsbias? Dit is de cognitieve bias waarbij mensen de neiging hebben om informatie op zo'n manier te zoeken, interpreteren, te onthouden of te benadrukken die hun bestaande overtuigingen of standpunten ondersteunt, terwijl ze informatie die in tegenspraak is met hun overtuigingen negeren of afzwakken. Ofwel, we hebben de neiging om naar de dingen die we al geloven of willen geloven opzoek te gaan en als waarheid te accepteren, terwijl we dingen die ons wereldbeeld uitdagen vaak onbewust vermijden of afwijzen. 

Als iemand zich sterk voelt over een bepaald standpunt of dit standpunt zelfs als fundering voor zijn/haar leven dient, neigt de mens ernaar anderen hiervan te overtuigen, zo kunnen we onze eigen overtuigingen als juist blijven beschouwen. Want wat nou als ik andere informatie toelaat wat mijn standpunt aan het wankelen kan brengen? En daarmee mijn hele fundering? Ben ik bereid dat te verliezen in de naam van blijven ontwikkelen en groeien of blijf ik liever waar ik ben en is het risico te groot dat te verliezen wanneer ik me openstel voor andere invalshoeken. 

2. Behoefte aan sociaal goedkeuring

In de meeste mensen huist een diepgewortelde behoefte om geaccepteerd en erkend te worden door anderen. Als we anderen kunnen overtuigen van ons gelijk, kan dit sociale goedkeuring, een gevoel van acceptatie en verbinding opleveren. Dit vinden we vooral belangrijk wanneer we ons binnen gemeenschappen of groepen bevinden.

3. Zelfbevestiging en zelfwaarde

Het overtuigen van anderen kan ook een manier zijn om (tijdelijk) je zelfvertrouwen te versterken. Als je gelooft dat jouw standpunt "juist" is, kan het winnen van een discussie je een gevoel van kracht en zelfbevestiging geven. Zelfs superioriteit in extreme gevallen. Dit kan je gevoel van zelfwaarde vergroten, omdat het je een gevoel van gezien worden en erkenning kan geven.  

4. Conflictoplossing en controle

In sommige gevallen willen mensen anderen overtuigen van hun gelijk als een manier om conflicten op te lossen of controle uit te oefenen over een situatie. Het kan voelen als een manier om chaos te verminderen of een besluit te nemen wanneer er onzekerheid is. Door anderen van je standpunt te overtuigen, kan je de situatie enigszins beheersen en duidelijkheid scheppen voor jezelf. Dit zie je vaak in relaties. 

Ondanks dat het lijkt alsof je iets goeds doet voor je relatie, omdat je er energie in steekt en je intentie is: conflict te voorkomen, is het proberen te controleren van de ander of de situatie nagenoeg nooit de oplossing!

5. Cognitieve dissonantie vermijden

Mensen hebben de neiging om te vermijden dat ze in conflict komen met hun eigen overtuigingen, omdat dit cognitieve dissonantie kan veroorzaken. Cognitieve dissonantie is een psychologische spanning die ontstaat wanneer je geconfronteerd wordt met informatie die niet overeenkomt met wat je tot op heden gelooft. Door anderen te overtuigen van jouw gelijk, kan je jezelf (tijdelijk) geruststellen en zo jouw overtuigingen in stand houden zonder die ongemakkelijke twijfel- en het vervelende buikgevoel wat daarbij komt kijken.

6. Groepsidentiteit en sociale druk

Dit punt sluit aan op punt 2. In veel gevallen is de drang om anderen van je gelijk te overtuigen, verbonden met groepsidentiteit. Mensen voelen zich vaak sterk verbonden met de groep waartoe ze "behoren" (familie, vrienden, politieke groeperingen, etc.); het overtuigen van anderen in de groep helpt om de identiteit van de groep te versterken. Groepsdruk kan ook een rol spelen, waarbij jij je verplicht voelt om een bepaald standpunt te verdedigen om bij de groep te kunnen blijven horen.

7. Verlangen naar rechtvaardigheid en eerlijkheid

Het kan ook zijn dat je oprecht gelooft dat jouw visie de meest eerlijke, redelijke of rechtvaardige is. In dit geval hoeft het overtuigen van anderen niet noodzakelijk een kwestie van macht te zijn, maar eerder van een morele overtuiging: je wilt anderen helpen inzien dat wat jij als de waarheid beschouwt, ook echt de waarheid is. Vaak omdat je denkt dat dit de juiste of beste benadering is voor iedereen.

8. Angst voor onzekerheid

Er zijn ook veel mensen die de neiging hebben om anderen te overtuigen omdat ze zich ongemakkelijk voelen bij onzekerheid. Het niet hebben van een duidelijk standpunt kan gevoelens van onzekerheid en angst veroorzaken. Door anderen van hun gelijk te overtuigen, proberen ze zekerheid en stabiliteit te creëren in een situatie die anders onduidelijk of verwarrend kan aanvoelen.

Conclussie

In veel gevallen spelen er meerdere van deze factoren tegelijk een rol, wat het verlangen om anderen te overtuigen extra kracht geeft. Dit hoeft niet negatief te zijn, want overtuigen kan ook een manier zijn om kennis te delen en constructieve gesprekken te voeren. Maar zodra het leidt tot conflicten of het negeren van andere perspectieven, is het goed om bij jezelf na te gaan waarom je de ander zo graag wilt overtuigen. 

Opdracht

Herken je jezelf in een of meerdere bovenstaande punten en heb je het idee dat dit jou belemmert. Stel jezelf dan op het moment (of na het moment) dan de volgende vragen:

• Is er echt maar 1 waarheid of kan het zijn dat er meerdere waarheden zich afspelen op hetzelfde moment?

• Weet ik 100% zeker, dus informatie uit eerste hand - niet van horen zeggen - dat mijn informatie klopt?

• Acteer(de) ik uit pure liefde, zonder belang of uit angst/met een bepaald belang?

• Sta ik ook open om een ander perspectief aan te horen of ga ik ieder ander perspectief uit de weg?

Het is niet erg als je graag de controle hebt, bang bent voor ongemakkelijke situaties of groepsdruk ervaart en daarom anderen probeert te overtuigen van jouw waarheid. Als jij je daar goed bij voelt en niet door wordt belemmerd in het dagelijks leven. Maar heb je het idee dat het je wel belemmert, weet dan dat je altijd de keuze hebt om je gedrag om te gooien. Zelfs als je al zo lang als je je kan herinneren stug, “narrow minded” en koppig bent van jezelf. Je hoeft je je daar echt niet bij neer te leggen. Open minded zijn kan je leren! Gun het jezelf dit te leren als je belemmering ervaart op welk vlak dan ook. Je bent het meer dan waard!